Πανελλήνιες: ίσως είναι η λέξη που κινητοποιεί το μεγαλύτερο άγχος σε όλες σχεδόν τις ελληνικές οικογένειες. Οι σημερινοί γονείς το κουβαλούν από τα δικά τους βιώματα. Και φαίνεται ότι όσο κι αν θέλουν να βοηθήσουν και να στηρίξουν ουσιαστικά τα παιδιά τους σε αυτή τη δύσκολη συγκυρία, υιοθετούν στάσεις και συμπεριφορές που κάνουν ακριβώς το αντίθετο.

Πώς λειτουργούν στην ψυχολογία ενός παιδιού όσα κάνουμε και λέμε με μάτια γεμάτα αγωνία; Κατά πόσο οι εμψυχωτικές συμβουλές μας δίνουν αντιφατικά μηνύματα σε σχέση με τις πράξεις μας;

1. «Nα βγεις τελευταίος από την αίθουσα!»

Διαβασμένοι ή αδιάβαστοι, πιστέψτε με, οι μαθητές θέλουν να τελειώσουν την εξέταση και να γυρίσουν στο σπίτι τους. Γονείς, όσο αγαθό κι αν είναι το κίνητρό σας, για να μη γίνουν λάθη βιασύνης ή κεκτημένης ταχύτητας, όσο κι αν διαβάζατε μαζί τους και τους κρατούσατε το βιβλίο μερόνυχτα, τα παιδιά σας έχουν να αντιμετωπίσουν τις δύσκολες ώρες της εξέτασης. Ένα τέτοιο μήνυμα, ειδικά μάλιστα αν εκφραστεί ως εντολή, δίνει την εντύπωση στο παιδί ότι δεν υπολογίζουμε την κρίση και την ικανότητά του, δεν το σεβόμαστε ως ολότητα, με τα σωστά και τα λάθη του.

Επιπλέον, η συγκεκριμένη υπενθύμιση δημιουργεί ένα χρέος στη σχέση, χρέος να αποδείξω, να είμαι σωστός, να ειμαι τυπικός. Και φυσικά οδηγεί σε ενοχικά συναισθήματα. Έχουν ακούσει τη συγκεκριμένη οδηγία τόσες φορές από τους εκπαιδευτικούς τους!

Τι να πείτε/κάνετε αντ’ αυτού
Ο καθένας ας αποτραβηχτεί στον… πάγκο και τον ρόλο του. Θα μπορούσε, λοιπόν, η συμβουλή αυτή να ήταν ευχή: Κορίτσι μου/αγόρι μου, πήγαινε στο καλό. Παλιότερα, οι γονείς έδιναν ευχές και στήριζαν τα παιδιά. Οι σημερινοί δίνουν οδηγίες ή εντολές και δημιουργούν υποχρεώσεις και ενοχές.

Ξέρετε τι γλιτώνετε αν αποσιωπήσετε την συγκεκριμένη οδηγία; Δεν θα μπορείτε να πείτε το επίσης τοξικό: Και στο είπα, βρε παιδί μου! Η σχέση που καλλιεργούμε με τα παιδιά μας είναι το μεγαλύτερο στήριγμα. Μην τη χαλάμε με άσκοπες υπενθυμίσεις!

2. «Κάνε μια γρήγορη επανάληψη το πρωί προτού δώσεις»

Συνήθως το φυλλομέτρημα της ύλης εκείνες τις ώρες εξυπηρετεί περισσότερο συναισθηματικούς σκοπούς, να διατηρήσει τη συναισθηματική μας σύνδεση με το σκληρό έργο και τον κόπο που καταβάλλαμε τόσο καιρό. Θυμίζει τη συνήθειά μας να κρατάμε κάτι από έναν αγαπημένο.

Σε κάποια παιδιά μπορεί να είναι βοηθητικό συναισθηματικά, αλλά σίγουρα δεν προσφέρει νέα γνώση, ας μη γελιόμαστε. Σε κάποια άλλα, δυστυχώς, μπορεί να φορτώσει περισσότερο άγχος και να γεννήσει ιδέες του τύπου Δεν ξέρω τίποτε, όπως περιγράφω σε μια ιστορία μου για το άγχος των Πανελλαδικών στο βιβλίο Ανελκυστήρας.

Τι να πείτε/κάνετε αντ’ αυτού
Θεωρώ πιο βοηθητικό ένα ωραίο, θρεπτικό πρωινό, που –αν θέλει και το παιδί– μπορούμε να πάρουμε παρέα στην κουζίνα, με κουβέντες λίγες και καλές. Το τέλος του μαραθωνίου πλησιάζει, δεν θέλει υπερβολές, αλλά αγάπη και σίγουρα λίγη… σοκολάτα για ενέργεια.

3. «Πώς έγραψες; Τι απάντησες;»

Αν ζωγράφιζα τον υποψήφιο, θα τον έκανα ένα μικροσκοπικό ανθρωπάκι που οι υπόλοιποι κατευθύνουν μια λάμπα ανάκρισης πάνω του.

Οι εξετάσεις, έτσι όπως είναι διαμορφωμένο το πλαίσιό τους στην Ελλάδα, μοιάζουν με μικρές μάχες. Αλλά ακόμη και οι μάχες που χάνονται κάτι μας προσφέρουν. Είναι το λάθος που κάνει τη διαφορά στο ταξίδι, μας δίνει νόημα και προσανατολισμό. Υπάρχει, μάλιστα, η πιθανότητα το παιδί να μην θέλει να δει καθόλου τις απαντήσεις με τον φροντιστή του. Θα το σεβαστούμε.

Ο γέγονε, γέγονε! Καλό ή κακό. Αν θέλει εκείνο να μας πει, θα το ακούσουμε. Στο βλέμμα μας καθρεφτίζεται η αυτοεκτίμηση και η αυτεπάρκειά του – όχι μόνο στην περίοδο των εξετάσεων. Συνεπώς, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί και καταδεκτικοί.

Τι να πείτε/κάνετε αντ’ αυτού
Είναι καλύτερο να το αγκαλιάσουμε μετά από κάθε μάθημα, χωρίς να ρωτήσουμε πολλά, και να του έχουμε ένα καλομαγειρεμένο φαγητό. Να το παροτρύνουμε να ξεκουραστεί για λίγο και να διαμορφώσουμε ένα κλίμα αποδοχής και ηρεμίας σε όλη την οικογένεια, προτρέποντας κοινές χαρούμενες δραστηριότητες ανάμεσα στα αδέλφια, ώστε να μειώσουμε το περιρρέον άγχος.

Καλύτερα να του προτείνουμε ευγενικά να βάζει κάθε εξέταση στο συρτάρι του γραφείου και του μυαλού του και να προχωρά στην επόμενη. Οι μέρες μπορεί να φαίνονται βουνό όταν ξεκινούν, αλλά περνούν σα νεράκι και οι διακοπές που ακολουθούν θα είναι οι σπουδαιότερες της ζωής τους.