Η αυτοεκτίμηση περιλαμβάνει και την αυτοπεποίθηση, που είναι η πίστη στις δυνάμεις και στις ικανότητες μας, αλλά δεν περιορίζεται σε αυτήν, είναι πιο ευρεία έννοια και πιο καθοριστική για τη ψυχική μας ισορροπία και ευτυχία.
Η αυτοεκτίμηση μπορεί να είναι ψηλή ή χαμηλή.
Όταν το βρέφος αντιληφθεί ότι δεν είναι πια ένα με τη μητέρα αλλά ξεχωριστή οντότητα, αρχίζει να σχηματίζει και την αυτοεικόνα του. Χρονικά αυτό γίνεται περίπου στους 12-18 μήνες ζωής και συνεχίζει μέχρι το τέλος της εφηβείας.
Όσο πιο ψηλή αυτοεκτίμηση έχει ένα παιδί, τόσο πιο εύκολα γίνεται ένας έφηβος και στη συνέχεια ενήλικας με ψηλή αυτοεκτίμηση.
Η χαμηλή αυτοεκτίμηση διορθώνεται, αλλά όσο πιο νωρίς ξεκινήσουν και όσο πιο έντονα είναι τα προβλήματα της τόσο πιο δύσκολα γίνεται αυτό.
Στην εφηβεία, όπως και στη νηπιακή ηλικία, το κύριο αναπτυξιακό ζήτημα είναι η αυτονομία, παράλληλα με την αναζήτηση της ταυτότητας. Ο έφηβος δεν είναι πια παιδί, αλλά ούτε και ενήλικας. Χρειάζεται να αντιδράσει, να αμφισβητήσει την τελειότητα που πίστευε ότι είχαν οι γονείς του όταν ήταν παιδί, αλλά και την παντοδυναμία του σχολείου και της κοινωνίας.
Αυτό είναι φυσιολογικό και αναγκαίο και όσο πιο πολλή κατανόηση μπορούν να δείξουν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί σε αυτή τη φάση (ενθυμούμενοι ίσως τη δική τους εφηβεία), χτίζοντας γέφυρες επικοινωνίας μαζί τους, τόσο καλύτερα θα αντιμετωπιστεί αυτή η περίοδος.
Ο έφηβος χρειάζεται να πάρει πρωτοβουλίες, ενώ αναπτύσσει πλέον σημαντικές σχέσεις και με άτομα εκτός οικογένειας. Οι φίλοι του και η συμπεριφορά τους απέναντι του είναι πλέον πολύ σημαντικές γι’ αυτό.
Το σώμα του αλλάζει, από παιδικό γίνεται αντρικό ή γυναικείο. Ο ρυθμός και τρόπος αλλαγής, αλλά και η στάση της οικογένειας και των φίλων προς τις αλλαγές αυτές, θα καθορίσουν και την εξέλιξη της αυτοεικόνας του ατόμου. Απότομες, καθυστερημένες ή ασυνήθιστες αλλαγές, συνοδευόμενες συχνά από πειράγματα, κάνουν πολλές φορές τον έφηβο να αισθανθεί ντροπή και υποτίμηση για το σώμα του, παράγοντα επικινδυνότητας για την ανάπτυξη χαμηλής αυτοεκτίμησης.
Αν έχουμε κάνει άθελα μας ή και αναπόφευκτα λόγων συνθηκών ζωής κάποια λάθη, σε οποιοδήποτε στάδιο ανάπτυξης του παιδιού μας, η εφηβεία είναι η καλύτερη ευκαιρία για επανόρθωση. Το ζήτημα της αυτοεκτίμησης βρίσκεται στην προτεραιότητα του εφήβου, ο οποίος κάνει σχεδόν τα πάντα για να την πετύχει.
Προσπαθούμε – μόνοι μας ή με τη βοήθεια ειδικού – να προσφέρουμε πραγματική αποδοχή, κατανόηση, ενθάρρυνση και στήριξη στο παιδί μας, μαθαίνουμε να επικοινωνούμε καλύτερα μαζί του, να το ακούμε και να ανταποκρινόμαστε όσο το δυνατό καλύτερα στις ανάγκες και στα συναισθήματα του. Έτσι, το βοηθούμε να αναπτύξει την αυτοεκτίμηση του και να γίνει σταδιακά ένας ισορροπημένος, ψυχικά υγιής και ώριμος ενήλικας.
Παράλληλα, αν η επικοινωνία έχει χαθεί και δυσκολευόμαστε να βοηθήσουμε μόνοι μας το παιδί μας, μπορούμε να το πάρουμε σε συμβουλευτικό ψυχολόγο και / ή ψυχοθεραπευτή, που να ειδικεύεται σε θέματα αυτοεκτίμησης, για να το βοηθήσει μέσω συμβουλευτικής και ψυχοθεραπείας να ανακαλύψει και να αγαπήσει τον εαυτό του και τη ζωή του.
Ο καθοριστικότερος παράγοντας στη δημιουργία της αυτοεκτίμησης είναι η προσωπικότητα και συμπεριφορά των γονέων προς το παιδί, αφού όπως είπαμε η ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης αρχίζει από τη νηπιακή ηλικία.
Όσο μεγαλώνει το παιδί, άλλα άτομα αρχίζουν να παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του παιδιού, όπως άλλοι συγγενείς, δάσκαλοι, συνομήλικοι, χωρίς όμως να υποκαθιστούν το βασικό ρόλο των γονέων, στους οποίους το παιδί και ο έφηβος εξακολουθούν να βασίζονται πρακτικά και συναισθηματικά.
Όταν οι σημαντικοί άλλοι για το παιδί (συνήθως οι γονείς) το γνωρίζουν πραγματικά, το αποδέχονται όπως είναι – έστω και αν κάποια πράγματα δεν αρέσουν στους ίδιους – το κατανοούν, το στηρίζουν, του δείχνουν τρυφερότητα, υπομονή και το κάνουν να νιώθει προτεραιότητα γι’ αυτούς, το παιδί ή έφηβος σχηματίζει μια θετική εικόνα για τον εαυτό του.
Ο βαθμός στον οποίο οι γονείς σέβονται τα συναισθήματα, τις ανάγκες και την προσωπικότητα του παιδιού τους και πιστεύουν σ’ αυτό καθορίζει το βαθμό στον οποίο το ίδιο το παιδί θα αγαπά τον εαυτό του και θα πιστεύει στις ικανότητές του.
Για να γίνει αυτό, χρειάζεται συνήθως και ο γονιός να έχει ο ίδιος ψηλή αυτοεκτίμηση, καλές σχέσεις και στήριξη στο ρόλο του.
