Κάθε χρόνο τον Δεκαπενταύγουστο αναβιώνουν διάφορα ήθη και έθιμα σε όλη την Ελλάδα, που μετρούν πολλά χρόνια ιστορίας. Η Κοίμηση της Θεοτόκου στις 15 Αυγούστου είναι μία από τις μεγαλύτερες γιορτές της Ορθοδοξίας.
Ο Δεκαπενταύγουστος έχει ονομαστεί το «Πάσχα του καλοκαιριού», καθώς πρόκειται για μια από τις μεγαλύτερες γιορτές της Ορθοδοξίας, που οι Έλληνες την τιμούν με μεγαλοπρέπεια σε όλη τη χώρα.
Με πανηγυρικές λειτουργίες στις εκκλησίες, με γιορτές, χορούς, πανηγύρια αλλά και μια σειρά από έθιμα που διατηρούν ζωντανή την παράδοση σε κάθε γωνιά της χώρας μας, ο Δεκαπενταύγουστος αποτελεί την κορύφωση του καλοκαιριού αλλά και μια από τις σημαντικότερες εορτές του Ορθόδοξου Χριστιανισμού, καθώς η εκκλησία τιμά την Κοίμηση της Θεοτόκου.
Ωστόσο, η Κοίμηση δεν είναι πένθιμο γεγονός για τον ελληνικό λαό και τους Ορθόδοξους Χριστιανούς, καθώς η Παναγία «μετέστη προς την ζωήν» και με την Κοίμησή της προπορεύτηκε στη δόξα που μας περιμένει.
Ας δούμε πως γιορτάζεται ο Δεκαπενταύγουστος σε διάφορα μέρη της Ελλάδας:
Κεφαλονιά: Παναγία η Φιδούσα
Η Παναγία η Φιδούσα είναι από τους πιο διάσημους ναούς της Κεφαλονιάς καθώς δέχεται κάθε χρόνο χιλιάδες προσκυνητές εξαιτίας ενός μοναδικού γεγονότος.
Φιδάκια μικρού μεγέθους, ακίνδυνα, που φέρουν στο κεφάλι τέσσερις μαύρες μικρές κουκκίδες σε σχήμα σταυρού εμφανίζονται από τις 6 έως τις 16 Αυγούστου στα βράχια πίσω από το φράγκικο καμπαναριό της εκκλησίας και έρπουν άφοβα ανάμεσα στον κόσμο και μέσα στην εκκλησία.
Πλήθος πιστών συγκεντρώνεται κάθε χρόνο στην αυλή της Iεράς Mονής της Παναγιάς της Φιδούς στην περιοχή Mαρκόπουλου, Κεφαλονιάς για να δουν τα «φιδάκια της Παναγίας».
Τα φιδάκια εμφανίζονται στο καμπαναριό και η εκκλησιαστική επιτροπή τα μεταφέρει στο προαύλιο του Iερού Nαού.
Σύμφωνα με την παράδοση, τα φιδάκια φέρνουν καλή τύχη στο νησί και αν δεν εμφανιστούν, ο οιωνός είναι κακός, όπως έγινε, για παράδειγμα, την χρονιά των μεγάλων σεισμών, μερικές δεκαετίες πριν.
Πάτμος: Παναγία η Διασωζούσα
Με ρίζες από το Βυζάντιο συνεχίζονται αναλλοίωτα αιώνες τώρα τα μοναδικά στο Αιγαίο έθιμα του Δεκαπενταύγουστου στην Πάτμο. Την παραμονή της εορτής περιφέρεται από τον κλήρο της Ιεράς Μονής του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου και εκατοντάδες πιστών ο Επιτάφιος της Μεγάλης Παναγίας στις πλατείες της Μεσαιωνικής Χώρας.
Σε κάθε μία ψάλλονται τα Εγκώμια της Κοιμήσεως, ενώ το βράδυ πανηγυρίζει ο Ναός της πολιούχου του νησιού Παναγίας της Διασώζουσας.
Στο νησί της Πάτμου, τα πάντα περιστρέφονται γύρω από το ιστορικό μοναστήρι της Αποκάλυψης, οι μοναχοί του τηρούν το έθιμο του επιταφίου της Παναγίας, ένα έθιμο με βυζαντινές καταβολές.
Ο χρυσοποίκιλτος επιτάφιος της Παναγίας περιφέρεται στα σοκάκια του νησιού σε μεγαλοπρεπή πομπή, ενώ οι καμπάνες του μοναστηριού και των άλλων εκκλησιών ηχούν ασταμάτητα.
Δεκαπενταύγουστος στην Παναγία Σουμελά του Πόντου και την Παναγία Σουμελά του Βερμίου
Η Παναγία Σουμελά αποτελεί το σύμβολο της ποντιακής πίστης. Πιστοί από την βόρεια Ελλάδα κατακλύζουν την Παναγία Σουμελά στις πλαγιές του Βερμίου, κοντά στο χωριό Καστανιά, για την πανηγυρική γιορτή του Δεκαπενταύγουστου. Η εκκλησία κτίστηκε το 1951 από τους πρόσφυγες του Πόντου, στη μνήμη της ιστορικής ομώνυμης μονής, τα ερείπια της οποίας βρίσκονται στο όρος Μελά, κοντά στην Τραπεζούντα του Πόντου. Εκεί φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, ο Τίμιος Σταυρός και το Ευαγγέλιο. Σημειώνεται ότι την εικόνα φιλοτέχνησε ο Ευαγγελιστής Λουκάς.
Χιλιάδες ευλαβείς προσκυνητές, καθώς και εκπρόσωποι Ομοσπονδιών και Ποντιακών Σωματείων από την Ελλάδα και το εξωτερικό ζούνε ανεπανάληπτες στιγμές θρησκευτικής κατάνυξης. Μετά τον εσπερινό της παραμονής στις 14 Αυγούστου γίνεται η λιτάνευση της Αγίας Εικόνας και στη συνέχεια ακολουθούν καλλιτεχνικές εκδηλώσεις με ποντιακά συγκροτήματα, ενώ το πρωί της Παναγίας, 15 Αυγούστου, τελείται επίσημη δοξαστική λειτουργία στον ιερό ναό της Παναγίας, ο οποίος είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας ακολουθούν παραδοσιακοί χοροί με τοπικά παραδοσιακά συγκροτήματα.
Κοζάνη: Οι καβαλάρηδες της Σιάτιστας
Στα βάθη των αιώνων χάνεται το έθιμο των «Καβαλάρηδων της Σιάτιστας» στην Κοζάνη, ένα από τα γραφικότερα και σημαντικότερα έθιμα που παραμένει αναλλοίωτο μέσα στο χρόνο, στο οποίο σπεύδουν προσκυνητές απ’ όλη τη Δυτική Μακεδονία και όχι μόνο.
Η Σιάτιστα πανηγυρίζει την γιορτή της Παναγίας στο Μοναστήρι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου που βρίσκεται στο χωριό Μικρόκαστρο 12 χλμ. Δυτικά της Σιάτιστας. Στο Μοναστήρι αυτό του Μικροκάστρου φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα τής Παναγίας της Ελεούσας που είναι γεμάτη ασήμι.
Οι «καβαλάρηδες της Σιάτιστας» κάθε χρόνο συγκεντρώνουν πλήθος επισκεπτών, όχι μόνο από τη δυτική Μακεδονία, αλλά από ολόκληρη τη χώρα.
Ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου, οι καβαλάρηδες ξεκινούν το πρωί για να προσκυνήσουν την εικόνα της Παναγίας στο φερώνυμο Μοναστήρι που βρίσκεται στο Μικρόκαστρο. Το μεσημέρι οι παρέες των καβαλάρηδων με τα καταστόλιστα άλογα μπαίνουν επιβλητικά στη Σιάτιστα και στην πλατεία της Χώρας, τους επισκέπτονται Αρχές και λαός οπότε θα ξεκινήσουν το γλέντι και ο χορός στις πλατείες και τα σπίτια.
Η μονή και η θαυματουργή εικόνα της Θεοτόκου αποτελούν κάθε Δεκαπενταύγουστο το επίκεντρο των εορταστικών εκδηλώσεων, που κορυφώνονται με το εντυπωσιακό έθιμο των καβαλάρηδων της Σιάτιστας, που έχει τις ρίζες του στα χρόνια της τουρκοκρατίας όταν αποτελούσε μια ευκαιρία στους σκλαβωμένους να δείξουν τη λεβεντιά και τον πόθο τους για λευτεριά.
Την παραμονή της γιορτής οι πλατείες Χώρας, Γεράνειας και η γειτονιά του Μπούνου συγκεντρώνουν τις παρέες των καβαλάρηδων, οι οποίοι παρασύρουν Σιατιστινούς και επισκέπτες στο γλέντι.
Τήνος: Η ιστορία του ναού και ο διπλός εορτασμός
Ο Δεκαπενταύγουστος συνδέεται συνειρμικά με την Τήνο, όπου ο εορτασμός είναι διπλός, της Κοίμησης της Θεοτόκου και της επετείου του τορπιλισμού της «Έλλης», και πραγματοποιείται στο νησί με όλες τις τιμές.
Ανήμερα της γιορτής τελείται η Θεία Λειτουργία στον Ιερό Ναό της Ευαγγελίστριας και κατά τη διάρκειά της, ως είθισται, ο αρχηγός του Ναυτικού και ο εκπρόσωπος της κυβέρνησης επιβαίνουν σε τορπιλάκατο και ρίχνουν στεφάνι στο σημείο όπου βυθίστηκε η φρεγάτα «Έλλη» κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας στις 15 Αυγούστου 1940 από τους Ιταλούς.
Οι τιμητικοί κανονιοβολισμοί, που ακούγονται εκείνη την ώρα στο λιμάνι, προέρχονται από το «Κανονάκι της Έλλης» που σώθηκε από το κουφάρι του καραβιού και συντηρήθηκε.
Ακολουθεί η λιτάνευση της ιερής εικόνας, που μεταφέρεται από άντρες του Πολεμικού Ναυτικού και την ακολουθούν οι μπάντες του Πολεμικού Ναυτικού και του Δήμου Τήνου οι οποίες παιανίζουν πένθιμα εμβατήρια, τιμητικά αγήματα, αρχιερείς και πλήθος κόσμου.
Η πομπή καταλήγει, στη μαρμάρινη εξέδρα, στην Πλατεία Παντανάσσης, όπου τελείται Δέηση και εκφωνούνται Πανηγυρικοί. Μετά τη λήξη τους, η πομπή συνοδεύει την ιερή εικόνα στην επάνοδό της στον Ιερό Ναό Ευαγγελιστρίας.
Κάθε χρόνο χιλιάδες πιστοί πλημμυρίζουν το νησί της Τήνου για να προσκυνήσουν την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, στην Εκκλησία της Μεγαλόχαρης και να αποθέσουν τα τάματά τους.
Πάρος: Παναγιά η Εκατονταπυλιανή
Το μεγάλο προσκύνημα της Πάρου, η Παναγία Εκατονταπυλιανή βρίσκεται στην Παροικία, πρωτεύουσα της νήσου και θεωρείται από τους αρχαιότερους και καλύτερα διατηρημένους χριστιανικούς ναούς.
Στο ναό αποδίδονται δύο ονομασίες: «Καταπολιανή» και «Εκατονταπυλιανή». Και οι δύο είναι σύγχρονες και βρίσκονταν σε παράλληλη χρήση από τα μέσα του 16ου αι. Σήμερα, η επίσημη ονομασία του ναού είναι Εκατονταπυλιανή. Μάλιστα, η παράδοση που διασώζεται μέχρι σήμερα σχετικά με την ονομασία αυτή έχει ως εξής: «Ενενήντα εννέα φανερές πόρτες έχει η Καταπολιανή. Η εκατοστή είναι κλειστή και δεν φαίνεται. Θα φανεί η πόρτα αυτή και θα ανοίξει, όταν οι Έλληνες πάρουν την Πόλη».
Πρόκειται για έναν από τους αρχαιότερους και καλύτερα διατηρημένους χριστιανικούς ναούς. Πιστοί από ολόκληρη την Ελλάδα συγκεντρώνονται εδώ τον Δεκαπενταύγουστο για να προσκυνήσουν την εικόνα της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής, που χρονολογείται τον 17ο αιώνα και για να πάρουν μέρος στις εορταστικές εκδηλώσεις. Μετά την καθιερωμένη περιφορά του επιταφίου, ξεκινά το μεγάλο πανηγύρι.
Ανήμερα τον 15Αυγουστο, στο λιμανάκι της Νάουσας η νύχτα γίνεται μέρα, όταν δεκάδες καΐκια προσεγγίζουν την προβλήτα με αναμμένα δαδιά και όλοι περιμένουν την κορύφωση, την άφιξη των «πειρατών» στο λιμάνι για την έναρξη της γιορτής με νησιώτικους χορούς.
Mυτιλήνη: Παναγιά της Αγιάσου
Στην Μυτιλήνη και συγκεκριμένα στην γραφική κωμόπολη της Αγιάσου στο επίκεντρο της ημέρας είναι η ξακουστή εκκλησία της Παναγίας.
Η Παναγία της Αγιάσου, στο νησί της Μυτιλήνης, αποτελεί αδιαμφισβήτητα ένα από τα μεγαλύτερα προσκυνήματα της χώρας. Είναι αξιοθαύμαστο το γεγονός ότι ντόπιοι αλλά και τουρίστες παραμονή του Δεκαπεταυγούστου ξεκινούν περπατώντας από το κέντρο του νησιού αψηφώντας την ζέστη του καλοκαιριού για να προσκυνήσουν την Παναγιά, τη δική τους Παναγιά, όπως οι ίδιοι λένε.
Την ημέρα της γιορτής της Παναγίας, ύστερα από την καθιερωμένη λειτουργία, γίνεται η περιφορά της εικόνας γύρω από το ναό, ενώ οι εορταστικές εκδηλώσεις φθάνουν στο αποκορύφωμά τους με τις μουσικές και χορευτικές εκδηλώσεις στην πλατεία του χωριού.
