Έχετε σχέση μ’ έναν σύντροφο που όταν είστε μαζί του νιώθετε καταβεβλη-μένη και ότι σας έχει πάρει όλη την ενέργεια; Έχετε σχέση με κάποιον που σας υποβαθμίζει άμεσα ή έμμεσα και σας μειώνει; Νιώθετε απογοητευμένη από τα σχόλια, την κριτική ή την συμπεριφορά του συντρόφου σας;
Εάν απαντήσετε «ναι» στις περισσότερες απ’ αυτές τις ερωτήσεις τότε υπάρ-χει περίπτωση να είστε θύματα μιας «τοξικής σχέσης».
Συγκεκριμένα, οι τοξικές σχέσεις αφορούν ένα σύνολο από συμπεριφορές, πεποιθήσεις και στάσεις που χρησιμοποιεί ο ένας από τους δύο συντρόφους μέσα σε μια σχέση για να μπορέσει να διατηρήσει τη δύναμη και τον έλεγχο πάνω στον άλλο, χρησιμοποιώντας μεθόδους ψυχολογικής, συναισθηματικής, σωματικής ήκαι σεξουαλικής βίας.
Σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες, φαίνεται ότι οι γυναίκες είναι περισσότερο επιρρεπείς στις τοξικές σχέσεις απ’ ότι οι άνδρες, χωρίς να θέλουμε να πούμε ότι δεν υπάρχουν και άνδρες οι οποίοι είναι κι αυτοί θύματα τοξικών σχέσεων. Αιτία που οι γυναίκες είναι πιο επιρρεπείς από τους άνδρες φαίνεται να είναι ο τρόπος γαλού-χησής τους. Οι γυναίκες μαθαίνουν να υπομένουν, να είναι υπεύθυνες, να κάνουν πίσω, να ενοχοποιούνται. Όλα αυτά τις καθιστούν πιο ευάλωτες στο να είναι αυτές τα θύματα μιας τοξικής σχέσης. Αντίθετα, η κοινωνική τριβή του άνδρα αφορά τον ωθεί στο μη γίνεται θύμα μιας τέτοιας σχέσης, γιατί αυτό αποτελεί μια κοινωνική ντροπή. Γι’ αυτό, πολλές φορές, καταφεύγει ο ίδιος σε επιθετικούς ρόλους.
Οι περισσότερες γυναίκες αναζητούν μια σχέση με νόημα, όπου υπάρχει α-μοιβαίος σεβασμός, αγάπη και επικοινωνία. Δυστυχώς, μερικές φορές τα πράγματα δεν πάνε όπως ακριβώς τα έχουμε φανταστεί ή όπως τα θέλαμε, ειδικά όταν ο σύντροφος μεταφέρει μέσα στη σχέση προσωπικά θέματα ή στοιχεία της προσωπικότητας του τα οποία επηρεάζουν αρνητικά τη σύντροφο και τη σχέση.
Οποιοσδήποτε και εάν είναι ο λόγος που μπορεί να έχει δημιουργηθεί μια τοξική σχέση (για παράδειγμα, προσωπικότητα του συντρόφου, σχέση με ουσίες ή αλκοόλ, απιστία, σε συνδυασμό με μια σύντροφο που είναι ανεχτική, μη-κριτική και αποδέχεται μια τέτοια συμπεριφορά), το σίγουρο είναι ότι είναι πραγματικά επιζήμια για την γυναίκα που είναι αποδέχτης μιας τέτοιας σχέσης. Συναισθήματα αναξιότητας, χαμηλής αυτοεκτίμησης, θυμού, έλλειψης εμπιστοσύνης στον εαυτό της και φόβος είναι εκείνα που πλημμυρίζουν την γυναίκα που βιώνει μια τοξική σχέση και σι-γά-σιγά η συναισθηματική, πνευματική ή ακόμη και η σωματική της υγεία επηρεάζο-νται αρνητικά σε σημείο να μη μπορεί να λειτουργήσει αρμονικά.
Πώς μπορεί όμως μια γυναίκα να αντιμετωπίσει τις συναισθηματικές πληγές και να αποκοπεί από μια τοξική σχέση;
Πρώτα απ’ όλα, θα πρέπει να εκτιμήσει εάν πραγματικά έχει μια τοξική σχέση ή όχι. Οι τοξικές σχέσεις εμπεριέχουν έναν συνδυασμό από συναισθηματική, λεκτική και σωματική βία που θα πρέπει να αναγνωρίσετε.
Μερικές ερωτήσεις που θα μπορούσαν να βοηθήσουν είναι οι εξής (σε συνδυασμό με τις παραπάνω): Νιώθω ότι ο σύντροφος μου είναι κυριαρχικός μέσα στην σχέση; Με προσβάλει λεκτικά; Η λεκτική κακοποίηση ή προσβολή αφορά συμπερι-φορές όπως το να σας μειώνει, να σας κριτικάρει για κάτι που κάνετε, να σας φωνάζει με διάφορα αρνητικά ονόματα, να φωνάζει, να σας απειλεί , να σας κατηγορεί, να σαρκάζει σε βάρος σας και να σας ξεφτιλίζει. Αυτό είναι σημαντικό να εντοπιστεί, γιατί η λεκτική κακοποίηση είναι εκείνη που μειώνει την αυτό-εκτίμηση και την ει-κόνα που έχετε για τον εαυτό σας.
Η συναισθηματική κακοποίηση αφορά τον συναισθηματικό εκβιασμό που εί-ναι ένας από τους πιο δυνατούς τρόπους χειρισμού του άλλου. Σκεφτείτε εάν ο σύ-ντροφός σας «παίζει» με τα συναισθήματα σας και τους φόβους σας για να επωφελη-θεί στο τέλος ο ίδιος. Για παράδειγμα, σας βάζει σε απόσταση όταν δεν του κάνετε αυτά που θέλει;
Τέλος, εάν υπάρχει σωματική κακοποίηση τότε τα πράγματα είναι ακόμη πιο δύσκολα, αφού μπορεί να βρίσκεται σε κίνδυνο η σωματική σας ακεραιότητα.
Διαβάζοντας τα παραπάνω σημεία μπορεί ήδη να σκέφτεστε την δική σας σχέση και το αν είναι όντως τοξική. Επειδή οι περισσότερες γυναίκες αποφεύγουν να αποδεχτούν ότι έχουν μια τοξική σχέση, θα σας συμβούλευα να προσπαθήσετε να βάλετε τέλος στην οποιαδήποτε άρνησή σας, αφού αυτή η άρνηση είναι ένας μηχανι-σμός άμυνας, εφόσον η τοξική σχέση μπορεί να αποτελεί μια πραγματικά πολύ δυνα-τή «συνήθεια» για εσάς. Το σίγουρο είναι ότι οι αμφιβολίες σας ενδυναμώνουν την αρνητική στάση του συντρόφου σας και την συμπεριφορά του, αφού αυτός είναι και ο σκοπός του: Συνειδητά ή ασυνείδητα, να σας κάνει να αμφιβάλετε για τον εαυτό σας.
Το δεύτερο βήμα είναι να αναγνωρίσετε εάν υπάρχουν δευτερογενή οφέλη στην σχέση σας. Δηλαδή τι ακριβώς κερδίζετε από αυτήν την σχέση; Μήπως σας κά-νει να νιώθετε ασφάλεια ή κρατάει μακριά τον φόβο που έχετε να δοκιμάσετε και-νούργια πράγματα ή μια καινούργια διαφορετική ζωή;
Παρόλο που ο σύντροφος σας δεν σας φέρεται καλά, μήπως σας θυμίζει την λεκτική κακοποίηση της μητέρας σας ή του πατέρα σας και έτσι αυτή η σχέση αποτε-λεί ένα επαναληπτικό μοτίβο της σχέσης σας με την μητέρα σας ή τον πατέρα σας; Πράγμα που μπορεί να σας κάνει να νιώθετε ότι βρίσκεστε μέσα σε μια «ζώνη ασφά-λειας» αφού έχετε συνηθίσει να σας φέρονται έτσι;
Αναγνωρίστε τις αρνητικές πεποιθήσεις σας και προσπαθήστε να τις τροπο-ποιήσετε με ρεαλιστικές και επιβεβαιωτικές σκέψεις, οι οποίες θα σας ανακουφίσουν και θα σας κάνουν να δείτε τα πράγματα πιο ξεκάθαρα, προστατεύοντάς σας από τις παγίδες του συντρόφου σας. Για παράδειγμα, μια προσωπική σας πεποίθηση μπορεί να είναι «δεν αξίζω να αγαπηθώ». Όταν κάνετε αυτή τη σκέψη, σκεφτείτε: Πόσο συνεισφέρουν αυτές οι σκέψεις στην κατάστασή μου και στην σχέση μου με τον σύ-ντροφο μου; Από πού έμαθα να σκέφτομαι έτσι; Έχω αποδείξεις που να υποστηρίζουν αυτές τις σκέψεις; Έπειτα τροποποιήστε την σκέψη σας με μια πιο ρεαλιστική, όπως «αξίζω να αγαπηθώ και να αγαπήσω».
Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που θα σας βοηθήσει πολύ να απαλλα-γείται από μια τοξική σχέση είναι το κοινωνικό σας δίκτυο. Η υποστήριξη από το κοινωνικό και προσωπικό σας δίκτυο, όπως οι φίλοι σας, αγαπητά πρόσωπα από τον συγγενικό σας περίγυρο ή όποιον εσείς θεωρείται υποστηρικτικό και θετικό παράγοντα στη ζωή σας, θα σας βοηθήσει πολύ στο να απομακρυνθείτε από την σχέση σας και να μην απομονωθείτε. Χρειάζεστε υποστήριξη και θετική ανατροφοδότηση για να μπορέστε να βγείτε από την σχέση σας. Προστατεύστε τον εαυτό σας από αρνητικούς ανθρώπους, ή από ανθρώπους που έχουν αρνητική επιρροή πάνω σας.
Η φροντίδα του εαυτού σας τόσο συναισθηματικά όσο και σωματικά θα σας βοηθήσει να βγείτε από την τοξική σχέση σας και να προχωρήσετε την ζωή σας.
Υιοθετήστε μια υγιεινή διατροφή, γραφτείτε σε ένα γυμναστήριο ή αρχίστε να περπατάτε καθημερινά. Σήμερα γνωρίζουμε ότι η γυμναστική και το περπάτημα επι-ταχύνουν την παραγωγή των ενδορφινών, των φυσικών χημικών ουσιών που υπάρχουν στον εγκέφαλο, και μας κάνουν να νιώθουμε χαρά και βελτιώνουν την διάθεσή μας. Να ξεκουράζεστε αφού η συναισθηματική φόρτιση μπορεί να φέρει αλλαγές στην υγιεινή του ύπνου σας.
Τέλος καλλιεργήστε την συμπόνια προς τον εαυτό σας. Η έννοια της συμπό-νιας προς τον εαυτό σας είναι σημαντική όχι μόνο για την αντιμετώπιση του απε-γκλωβισμού από την σχέση σας, αλλά για οποιαδήποτε δυσκολία που μπορεί να περνάτε. Η συμπόνια αφορά την ικανότητα να συναισθανόμαστε τον ψυχικό ή σωματικό πόνο κάποιου και να προσπαθούμε να τον ανακουφίσουμε. Συνήθως έχουμε την ικα-νότητα να δείχνουμε συμπόνια στους άλλους αλλά δεν έχουμε μάθει να δείχνουμε συμπόνια στον εαυτό μας. Επίσης έχουμε μάθει να είμαστε σκληρές με τον εαυτό μας και να θεωρούμε τον πόνο ως μια αδυναμία με αποτέλεσμα να μην μπορούμε να δεί-ξουμε συμπόνια και στοργή στον ίδιο μας τον εαυτό. Σκεφτείτε το πώς θα εκδηλώ-νατε την συμπόνια σας σε κάποιον άλλον και στρέψτε αυτήν την ικανότητα προς τον εαυτό σας.
Σας εύχομαι ολόψυχα Καλή Δύναμη!
Από την Δρ. Αλεξάνδρα Πενταράκη – Ψυχολόγος (ειδ. στην κλινική ψυχολογία & νευροψυχολογία) – Διδάκτωρ Πανεπιστημίου του Λονδίνου, King’s College London
